Je staat er vast niet elke dag bij stil, maar intellectueel eigendom is overal. Denk bijvoorbeeld aan producten die je in de supermarkt vindt, zoals de flesjes van Coca Cola. Zelfs op de kleinste voorwerpen, zoals een paperclip, kan intellectueel eigendom rusten. Stel dat je bezig bent met een nieuwe creatie, bijvoorbeeld op het gebied van planten. Wil je niet dat anderen je nieuwe creatie gaan namaken, dan is bescherming middels het intellectueel eigendomsrecht een optie. Maar wat betekent intellectueel eigendom eigenlijk en wat kun je ermee? En welke verschillende soorten intellectuele eigendomsrechten zijn er? In dit artikel zullen bovenstaande vragen beantwoord worden.
Wat houdt intellectueel eigendom in?
Intellectueel eigendom omvat verzamelingen van allerlei rechten. Deze rechten worden in de volgende paragraaf kort besproken. Mensen die veel gebruik maken van intellectueel eigendom zijn bijvoorbeeld uitvinders, auteurs, ontwerpers of ontwikkelaars. Het intellectueel eigendomsrecht beschermt nieuwe creaties. Het gevolg hiervan is dat buitenstaanders niet zomaar jouw creatie mogen overnemen. Die bescherming is nodig, omdat je vaak veel tijd en geld hebt gestoken in het bedenken en creëren van een bepaalde creatie.
Welke intellectuele eigendomsrechten zijn er?
Je hebt verschillende vormen van intellectueel eigendom. Op een product kunnen meerdere intellectuele eigendomsrechten rusten. Als je bijvoorbeeld een boek ziet liggen in de winkel, dan kan daar het auteursrecht op rusten. Het tekeningen- en modellenrecht kan vervolgens gaan over de illustraties in het boek en op de kaft. Vervolgens kan de uitgever van het boek zijn handelsnaam beschermen middels het handelsnaamrecht.
Van de verschillende vormen van intellectueel eigendom wordt het auteursrecht, octrooirecht, merkenrecht, tekeningen- en modellenrecht, handelsnaamrecht en tot slot het kwekersrecht behandeld.
Wat is het auteursrecht?
Het auteursrecht kan bescherming bieden voor kunst, letterkunde en wetenschap. Denk bijvoorbeeld aan schilderijen, foto’s, boeken, films, videospellen en apps. Een belangrijk vereiste om in aanmerking te komen voor het auteursrecht is de originaliteit. Het werk dat je maakt moet een eigen persoonlijke karakter hebben en mag niet op het werk van een ander lijken. Er zijn bijvoorbeeld heel veel verschillende soorten stripfiguren, maar elk stripfiguur heeft iets persoonlijks en iets origineels. De maker van Donald Duck heeft bijvoorbeeld een persoonlijke draai gegeven aan het stripfiguur door een eend in een matrozenpakje te creëren.
Auteursrecht verkrijg je automatisch als je aan de bovengenoemde voorwaarden voldoet. Is dat het geval, dan mogen buitenstaanders dat werk niet zonder toestemming van de maker openbaarmaken en verveelvoudigen. Dat zie je bijvoorbeeld als je een film gaat kijken. Voordat de film begint wordt meestal aangegeven dat de film niet zonder toestemming van de filmmaker gekopieerd of openbaar gemaakt mag worden.
Wat is het octrooirecht?
Octrooien, beter bekend als patenten, hebben betrekking op technische uitvindingen. Voor het verkrijgen van een octrooi moet de uitvinding kort gezegd nieuw zijn, technisch goed in elkaar zitten en origineel zijn. Nieuw houdt in dat de uitgevonden techniek nog niet bestaat. Technisch betekent dat alleen technische producten of technische processen beschermd worden middels een octrooi. Denk bijvoorbeeld aan de Secrid pasjeshouder. De pasjeshouder zorgt ervoor dat pasjes in één klik tevoorschijn komen. Alleen de techniek die hiervoor bedacht is, is beschermd middels het octrooirecht. De vorm van de pasjeshouder wordt niet middels het octrooirecht beschermd. Tot slot houdt originaliteit in dat de uitvinding niet makkelijk door anderen bedacht kan worden.
Een voorbeeld is het bekende beschuitje met de inkeping. De inkeping is uitgevonden zodat je makkelijker een beschuitje uit de verpakking kan halen. De techniek die bedacht is om het beschuitje een inkeping te geven, kan beschermd worden door een octrooirecht. Het klinkt achteraf gezien makkelijk om zo’n uitvinding te bedenken, maar op het moment dat de inkeping bedacht werd was het origineel.
Octrooirecht verkrijg je pas nadat je het hebt aangevraagd bij Octrooicentrum Nederland. Is het octrooirecht verleend, dan mogen buitenstaanders (zoals concurrenten) de beschermde techniek niet zonder toestemming kopiëren of gebruiken.
Wat is het merkenrecht?
Met het merkenrecht kan een logo, verpakking of vorm beschermd worden. Om in aanmerking te komen voor bescherming middels het merkenrecht, moet het merk ten eerste een onderscheidend vermogen hebben. Vaak onderscheid een merk zich van andere merken, doordat het bijvoorbeeld een bekende kleur of vorm heeft die makkelijk te onthouden is. Denk bijvoorbeeld aan Shell, die zich kenmerkt door de rode en gele kleur en een schelp als logo heeft. Een ander voorbeeld is Adidas, die bekend staat om zijn drie strepen.
Merkenrecht verkrijg je niet automatisch, maar door inschrijving in het merkenregister. Inschrijving kan bij het Benelux-Bureau voor Intellectuele Eigendom. Is je merk ingeschreven, dan krijg je een monopolie positie. Dit houdt in dat je het merk mag gebruiken voor de producten die je maakt of voor de diensten die je verleent. Anderen mogen jouw merk dan niet gebruiken.
Wat is het tekeningen- en modellenrecht?
Het tekeningen- en modellenrecht beschermt het uiterlijk van een product. Bij een tweedimensionaal model denk je aan een tekening, bijvoorbeeld van een nieuw ontworpen tas. Bij een driedimensionaal model kun je denken aan de vormgeving van een nieuwe mobiele telefoon. Bescherming middels dit recht vereist dat de tekening of het model een eigen karakter heeft en nieuw is.
Nadat je het model of de tekening geregistreerd hebt bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, heb je een exclusief recht op het gebruik hiervan. Anderen mogen dan niet zonder jouw toestemming de tekening of het model namaken.
Wat is het handelsnaamrecht?
Een onderneming wordt gedreven onder een bepaalde naam, de handelsnaam. Om de handelsnaam middels het handelsnaamrecht te beschermen, is vereist dat je de handelsnaam aantoonbaar gebruikt. Aantoonbaar gebruiken kan bijvoorbeeld door de handelsnaam te noemen op je website of tijdens het versturen van mails of brieven. Het is echter niet verplicht om je handelsnaam in te schrijven bij de Kamer van Koophandel. Tot slot mag de handelsnaam natuurlijk niet reeds gebruikt worden door een ander bedrijf, omdat dit verwarring op kan leveren voor mogelijke klanten en leveranciers.
Het handelsnaamrecht wordt automatisch verkregen als aan de bovenstaande eisen is voldaan. Het zorgt ervoor dat een ander bedrijf die zich in dezelfde branche bevindt, bijvoorbeeld detailhandel, niet dezelfde naam mag gebruiken. Jumbo die spellen produceert en Jumbo als supermarkt mag bijvoorbeeld wel, omdat een spel en een supermarkt goed van elkaar te onderscheiden zijn en niet snel voor verwarring zorgen.
Wat is het kwekersrecht?
Kwekersrecht kun je aanvragen als je nieuwe planten hebt gekweekt, bijvoorbeeld een nieuw soort rozen. Om hiervoor in aanmerking te komen moet het gaan om een nieuw ras, die verschilt van de al bestaande rassen. Ook moet het gaan om een stabiel ras. Dit betekent dat het ras na reproductie hetzelfde moet blijven en niet mag veranderen. Tot slot moet het ras een naam krijgen.
Je vraagt het kwekersrecht aan bij de Raad voor de plantenrassen. Met het kwekersrecht in handen mogen buitenstaanders niet zonder jouw toestemming het zaad van het specifieke ras verhandelen.
Hoelang kan mijn creatie middels het intellectuele eigendomsrecht beschermd worden?
Maak je gebruik van bescherming middels het intellectueel eigendomsrecht, dan mag je gedurende een bepaalde periode exclusief gebruik maken van je creatie. Ook bepaal je zelf welke buitenstaanders wel en welke niet van jouw creatie gebruik mogen maken. Hoelang je het exclusieve intellectuele eigendomsrecht verkrijgt, hangt af van het soort recht. Zo eindigen octrooirechten in principe na een maximale periode van 20 jaar, gerekend vanaf het moment dat je een octrooiaanvraag bij het Octrooicentrum Nederland hebt ingediend. Denk aan het zojuist gegeven voorbeeld over het beschuit met inkeping. In 1999 is een octrooi verleend op de inkeping. Dit betekent dat sinds 2019 geen exclusief recht meer rust op de inkeping en iedereen er gebruik van mag maken. Na 20 jaar is verlenging enkel mogelijk als het gaat om geneesmiddelen, bijvoorbeeld het coronavaccin.
