Als je onder invloed van dwaling een overeenkomst hebt gesloten, die je met wetenschap van de juiste voorstelling van zaken niet zou hebben gesloten, dan kan de overeenkomst niet geldig zijn. Hij is dan vernietigbaar. Dit staat in artikel 6:228 van het Burgerlijk Wetboek. In andere woorden: als je een overeenkomst hebt gesloten, en je bent van verkeerde informatie uitgegaan, dan zou het kunnen dat je de overeenkomst mag vernietigen. Voorbeeld: Eduardo koopt een fiets van Patrick. Patrick zegt dat de fiets goed fietst. Patrick weet dat de fiets kuren heeft. Eduardo gaat uit van een goede fiets. Eduardo mag de overeenkomst vernietigen. We leggen je in dit artikel precies uit wat dwaling is.
Wat is dwaling?
Dwaling is het gebrek aan het “willen” van een afspraak. Je hebt, zonder het daadwerkelijk te willen, een overeenkomst gesloten. Als jij alle informatie had gehad, dan had jij dit niet gewild. Er is dan in juridische taal een wilsgebrek.
Er zijn vier verschillende soorten wilsgebreken: bedreiging, misbruik van omstandigheden, bedrog en dwaling. Indien één van deze wilsgebreken van toepassing is, dan mag je een overeenkomst vernietigen.
Wanneer kun je de overeenkomst vernietigen?
Er zijn drie mogelijke scenario’s van dwaling.
Je mag de overeenkomst vernietigen als een inlichting van de wederpartij zorgt voor de dwaling, als de wederpartij in verband met hetgeen omtrent de dwaling de dwalende had behoren in te lichten of als beide partijen van dezelfde onjuiste veronderstelling zijn uitgegaan.
Hieronder worden deze drie mogelijkheden per geval nader uitgelegd:
- Inlichting van de wederpartij
Een inlichting van de wederpartij zorgde voor de dwaling. Eduardo vertelt Patrick dat de fiets goed fietst. Dit blijkt niet zo te zijn in werkelijkheid. Eduardo geeft een inlichting, waardoor Patrick “dwaalt”. De wederpartij hoeft hierbij niet per se te liegen. Maar hij heeft jou wel op het verkeerde pad gezet. Als Patrick de fiets sowieso wilde kopen, kan hij zich niet beroepen op dwaling. Patrick had de fiets namelijk ook gekocht als de mededeling van Eduardo achterwege was gebleven. Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat de fiets ontzettend goedkoop is en Patrick alleen de onderdelen van de fiets wilde gebruiken.
- Schending van de mededelingsplicht
De inlichting blijft juist achterwege. De wederpartij had hier de dwalende partij juist horen in te lichten over voor hem belangrijke informatie. Indien bijvoorbeeld verkeerde antwoorden op vragen worden gegeven, of juist geen antwoord wordt gegeven, dan kan de wederpartij zich op dwaling beroepen. Indien geen antwoord gegeven kan worden dan moet uitgezocht worden wat het antwoord is. Je kunt dus niet zeggen dat je “het niet weet”. Het is namelijk ook zo dat de wederpartij het “behoorde te weten”. Denk bijvoorbeeld aan een professionele autogarage. Van een professionele autogarage kan verwacht worden dat deze weet hoe de auto in elkaar zit en weet wat de producteigenschappen zijn. De koper van een auto had dan ook niet alle productdetails hoeven na te gaan.
- Wederzijdse dwaling
Zelfs als beide partijen dwalen, kan de overeenkomst worden vernietigd. Dit noem je ook wel de wederzijdse dwaling. Ze hebben beiden dezelfde onjuiste veronderstelling. Een voorbeeld is dat iemand een trouwcadeau koopt voor zijn beste vriend. De verkoper geeft advies over het trouwcadeau. Beiden weten echter niet dat de trouwerij inmiddels is afgeblazen, omdat het stel uit elkaar is (MvA II, Parl. Gesch. BW Boek 6, p. 910). Deze lijkt dus heel erg op het scenario hiervoor. De wederpartij had namelijk ook het antwoord kunnen achterhalen. Echter, de wederpartij zelf is nu ook dwaler. Dus ook hij mag de overeenkomst ook vernietigen.
Uitzonderingen
Anti-dwaal beding
Op deze scenario’s kan geen beroep worden gedaan als de dwaling alleen ziet op een toekomstige omstandigheid. Als de dwaling dus niet alleen gaat over toekomstige omstandigheden, maar ook om wat ten tijde van de dwaling gebeurde, dan is er wel dwaling.
Ook is er een uitzondering als de omstandigheden voor rekening van de dwaler behoren te blijven. Partijen kunnen dit bijvoorbeeld met elkaar afspreken. Het mondeling afspreken kan al genoeg zijn. De dwaling komt dan voor de rekening van de koper. De overeenkomst kan niet vernietigd worden.
Verkopersdwaling
Een bekend voorbeeld van dwaling aan de zijde van de verkoper is het vergeten van een “nulletje” in een prijsaanbod. Een verkoper biedt een gloednieuwe auto aan voor 2.000 euro, terwijl hij een nulletje is vergeten. Hij wilde de auto daadwerkelijk aanbieden voor 20.000 euro. De koper heeft het aanbod natuurlijk zo snel mogelijk aanvaard. In principe heeft de koper de auto gekocht. Er is namelijk sprake van een aanbod en aanvaarding daarvan. Echter, het is overduidelijk dat de verkoper de gloednieuwe auto niet voor 2.000 euro wilde verkopen. De overeenkomst kan vernietigd worden.
Nieuw aanbod bij dwaling?
Je kunt de overeenkomst niet vernietigen wanneer de wederpartij, de niet dwalende persoon, een wijziging van de gevolgen van de overeenkomst voorstelt. Dit staat in artikel 6:230 van het Burgerlijk Wetboek. Het is dan de bedoeling om het nadeel van de dwalende op te heffen. De professionele autogarage kan bijvoorbeeld een defecte airco repareren, indien de dwaling daardoor niet meer van toepassing is. Die voorgestelde wijziging moet dan wel tijdig zijn. Het hoeft alleen niet zo te zijn dat de wijziging moet zijn voorgesteld vóórdat de overeenkomst is vernietigd. Ook na vernietiging van de overeenkomst kan de wederpartij nog met een goed voorstel komen.
De rechter kan echter ook de gevolgen van de overeenkomst ter opheffing van het nadeel wijzigen. Dit staat in artikel 6:230 van het Burgerlijk Wetboek. De wederpartij, maar ook de dwaler kan de rechter daar om vragen.
